Οι μεγάλες καταστροφικές πλημμύρες της κεντρικής Ευρώπης που μέχρι σήμερα έχουν στοιχίσει την ζωή σε εκατοντάδες ανθρώπους και έχουν προκαλέσει ανυπολόγιστες οικονομικές επιπτώσεις ανέδειξαν εκ νέου την ολοένα αυξανόμενη τρωτότητα των ανθρώπινων συστημάτων απέναντι στον φυσικό κίνδυνο των πλημμυρών.
Οι πλημμύρες αποτελούν φυσικό φαινόμενο και είναι απολύτως φυσιολογικό και αναμενόμενο να συμβαίνουν σε πλημμυρικά πεδία, όπως κοίτη ενός ποταμού, δέλτα κτλ. σημεία που σε πολλές περιπτώσεις σήμερα είναι υπό οικιστική ανάπτυξη και γενικότερα ανθρώπινη δραστηριότητα οδηγώντας στις πλέον συχνότερες φυσικές καταστροφές σε παγκόσμιο επίπεδο, με μεγάλες απώλειες τόσο στην οικονομία, όσο και σε ανθρώπινες ζωές.
Ο άνθρωπος προσπαθεί να δημιουργήσει καλύτερη ποιότητα ζωής χωρίς ωστόσο να λαμβάνει υπόψη, τουλάχιστον στο βαθμό που πρέπει, τον φυσικό κίνδυνο. Σε πολλές περιπτώσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο, ολόκληρες πόλεις, αναπτύχθηκαν και εξακολουθούν σε ανορθολογική οικιστική και βιομηχανική επέκταση και η κλιματική αλλαγή έρχεται να επιδεινώσει τις συνέπειες αυτής της κατάστασης.
Η Μάνδρα Αττικής το 2018, η Εύβοια τον Αύγουστο του 2020, η Γερμανία φέτος κ.α. αναφέρονται ως πρωτοφανή. Είναι όμως; Σε όλες τις περιπτώσεις πλημμυρών υπάρχει ιστορικό. Ας το δούμε όμως διαφορετικά. Αν κοιτάξουμε γύρω μας, τα βουνά, τα φαράγγια, και αναρωτηθούμε πως έχει διαμορφωθεί ο γεωφυσικός χώρος θα καταλάβουμε ότι κάποτε κατακλυσμιαίες βροχοπτώσεις και τεράστιες υδρογεωμορφολογικές διεργασίες δημιούργησαν το φυσικό μας περιβάλλον. Αυτές οι διεργασίες έχουν έναν κύκλο επανάληψης. Ακραία καιρικά φαινόμενα προϋπήρχαν πριν την παρουσία του ανθρώπου στην Γη. Επιπλέον, ακραία γεγονότα συνέβαιναν και πριν την όποια ανθρώπινη επιβάρυνση στο κλίμα.
Οι επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος προκαλεί πιο συχνές ακραίες βροχοπτώσεις και αυξημένο πλημμυρικό κίνδυνο σε αναπτυγμένες περιοχές. Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι η αυξανόμενη θερμοκρασία ως αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος θα οδηγήσει σε ολοένα και εντονότερες βροχοπτώσεις. Οι ανεπτυγμένες αστικές περιοχές παρουσιάζουν την υψηλότερη πιθανότητα πρόκλησης ζημιών και απώλειας ζωής κατά τη διάρκεια συμβάντων πλημμύρας.
Στην Γερμανία, όπως και σε ανάλογες περιπτώσεις πλημμυρών στην χώρα μας, τα φαινόμενα που παρατηρήσαμε είναι ίδια. Οι χρήσεις γης από τον άνθρωπο στο αστικό περιβάλλον έχουν αυξήσει τόσο το μέγεθος όσο και τη συχνότητα των πλημμυρών. Η αύξηση της συχνότητας των πλημμυρών, είναι συνάρτηση του ποσοστού της αδιαπέρατης επιφάνεια. Δηλαδή, όταν στην υδρολογική λεκάνη υπάρχει εκτεταμένη αστικοποίηση, υποβάθμιση των υδατορευμάτων, τότε μεγάλο μέρος των επιφανειών καλύπτεται από αδιαπέρατα υλικά (κυρίως άσφαλτο και τσιμέντο) με αποτέλεσμα το νερό να απορρέει επιφανειακά. Στην Γερμανία είδαμε αυτό ακριβώς, ένα αναπτυσσόμενο περιβάλλον σε μια περιοχή υψηλού πλημμυρικού κινδύνου, ήταν θέμα χρόνου η καταστροφή που συνέβη και στο ερώτημα: Αποτέλεσμα κλιματικής αλλαγής ή ανθρώπινης παρέμβασης;
Όσο βίαιο και να είναι ένα επεισόδιο βροχοπτώσεων από μόνο του δεν αρκεί για να δικαιολογήσει την έκταση μιας καταστροφής. Το καλύτερο άλλοθι στις μέρες μας για την αποφυγή κάθε ευθύνης είναι να επιρρίπτουμε τα πάντα στην κλιματική αλλαγή. Όσο θα αποτελεί άλλοθι, τόσο θα καλύπτουμε τις παθογένειες και θα διαιωνίζεται η κατάσταση με τις γνωστές συνέπειες. Η κλιματική αλλαγή έρχεται να επιδεινώσει τις συνέπειες, δεν τις δημιουργεί. Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας και πρακτικών. Είναι λάθος αντίληψη η αντιπλημμυρική θωράκιση με την έννοια του μηδενισμού. Όπως κανένα φυσικό φαινόμενο έτσι και τις πλημμύρες δεν μπορούμε να τις μηδενίσουμε. Η φύση είναι αυτή που μας υπαγορεύει για το τι πρέπει να κάνουμε από πλευράς παρεμβάσεων. Η φύση θα κάνει αυτό που ξέρει να κάνει και ένα ρέμα που έχει κλείσει εδώ και 30 ή 60 χρόνια, έχει μνήμη και θα έρθει η στιγμή της ανασύνταξης. Αυτό που χρειάζεται είναι ορθολογική διαχείριση πλημμυρών, με έργα συμβατά και προσαρμοσμένα στο φυσικό φαινόμενο.
